Kaszubski (kaszëbsczi jãzëk, kaszëbskô mòwa) jest najbardziej odrębnym i archaicznym polskim dialektem, uważanym często za osobny język. Obecnie uczą się go dzieci w kilkudziesięciu szkołach w Polsce, a od ponad 10 lat można zdawać z niego maturę. Na co dzień posługuje się nim ponad 100 tys. osób.
Aby pomóc ich zrozumieć podczas pobytu na Kaszubach, w cyklu „Uczymy się kaszubskiego” przybliżę pisownię podstawowych słów i gramatykę tego języka.
Autorem alfabetu jest Florian Ceynowa, badasz kultury kaszubskiej. Dzięki niemu zostały rozwiązane problemy, które pojawiały się przy próbach przeniesienia mowy kaszubskiej na papier.
Litery
Alfabet kaszubski zawiera litery występujące w języku polskim oprócz: ę, ś, ź. Ponadto znajdziemy w nim litery:
ã – nosowe „a”
é – w przybliżeniu „yj”
ë – między „e” i „a”
ò – „łe”
ô – w zależności od gwary tożsame z „o” lub bardziej pochylone w kierunku „e”
ù – „łu”
Akcent
Dialekt północny języka kaszubskiego posiada akcent swobodny. Oznacza to, że w różnych odmianach danego słowa może padać na różne zgłoski. W dialekcie południowym pada na pierwszą sylabę.
Szyk wyrazów
W języku kaszubskim budowa zdań nie jest dowolna, ale cechuje się pewną swobodą. Często przymiotniki występują przed rzeczownikami, a zdania kończą się czasownikiem.
Liczebniki złożone (np. 32) mogą występować w dwóch formach: trzëdzescë dwa oraz dwa trzëdzescë. Podobnie sprawa ma się z kolejnością imienia i nazwiska. Obok typowo polskiego zapisu np. „Florian Cenôwa„, występuje najpierw nazwisko w dopełniaczu liczby mnogiej a po nim imię, np. „Cenôwów Florian”.
