Jeden z najbardziej efektownych i najbogatszych ubiorów w polskiej kulturze ludowej pochodzi z Mazowsza. Strój łowicki jest charakterystyczny przede wszystkim ze względu na wełniane, samodziałowe pasiaki. Stanowiły one podstawę stroju już od pierwszej połowy XIX w., by z czasem zmieniać swoją kolorystykę i kompozycję pasków.
Strój łowicki
Do uszycia sukni i spodni w strojach łowickich używa się wełnianych tkanin w pionowe pasy – stąd wzięło się popularne określenie stroju „pasiak”. Początkowo spódnice, gorsety, zapaski i męskie spodnie miały tylko wąskie, czarne lub białe prążki na ciemnoczerwonym tle. Zaczęło się to zmieniać na przełomie XIX i XX w. Z czasem zaczęły się pojawiać m.in. pasy zielone, granatowe, pomarańczowe i fioletowe, a tło stało się pomarańczowe. W okresie międzywojennym doszło do kolejnych zmian. To czas, kiedy w pasiakach zaczęły dominować kolory zimne – zielony, fioletowy, szmaragdowy.
Barwność i rozmaitość tkanin spowodowała, że łowickie pasiaki zaczęły być naśladowane w tkactwie innych regionów.
Początkowo ubrania były haftowane ręcznie. W okresie międzywojennym tkaniny zaczęto haftować maszynowo. Motywem najczęściej pojawiającym się na kieckach, zapaskach, chustach i koszulach (również męskich) była róża. Kobiety własnoręcznie zdobiły swoje stroje haftem. Był to ważny element kultury łowickiej.
Strój kobiecy
Był on znacznie bardziej kolorowy od stroju męskiego. Bielunki, czyli koszule, posiadały szerokie, dzwonowate rękawy i duże kołnierzyki. Początkowo były szyte z lnu. Z czasem zaczęły go wypierać bawełniane tkaniny.
Na koszule zakładano wełniak, nazywany też kiecką, w formie spódnicy połączonej ze stanikiem. Spódnica była bardzo szeroka – mogła mieć nawet 6 metrów. Stanik miał prosty krój i był szyty zwykle z czarnego aksamitu. Zakładano na niego ozdobne spencerki. Wełniak przepasywano zapaską.
Strój uzupełniały czarne trzewiki na obcasie, w których cholewka sięgała do połowy łydki.
Na głowie kobiety, zarówno panny jak i mężatki, nosiły kwadratowe chusty o boku 75 cm. Szyto je z jedwabiu (jedwabnice), wełny (szalinówki) albo białego płótna. Chusty jedwabne i płócienne były wiązane do tyłu, a wełniane pod brodą.
Uzupełnieniem stroju łowickiego była biżuteria. Początkowo najmodniejsze były prawdziwe korale, później popularność zyskały bursztyny.
Strój męski
Mężczyźni ubierali się bardziej skromnie. W ich ubiorze nie następowały tak widoczne zmiany, jak w stroju kobiecym.
Bielunki początkowo miały wykładany kołnierzyk, który w późniejszych czasach zyskał formę stójki. Na kołnierzyku i mankietach znajdowały się ozdobne hafty. Kamizelki w stroju męskim były nazywane lejbikami. Były długie do bioder, z kieszeniami po bokach.
W chłodniejsze dni jako okrycie wierzchnie noszono kaftany (spencerki) i sukmany. Przepasywano je długimi i szerokimi pasami z wełny. Obwiązywało się nimi kilkukrotnie, a końce były wkładane pod pas albo wiązane w kokardę.
Mężczyźni na głowach nosili sztywny, filcowy kapelusz, ze średnim rondem i niewysoką główką. Ozdabiany był aksamitnym pasem z przyszytymi do niego cekinami, koralikami i włóczką.
Na poniższym filmiku zobaczycie, jak stroje prezentują się w praktyce podczas występu tańców łowickich:
