Folklor góralski

Folklor góralski jest jednym z najbardziej charakterystycznych na terenie naszego kraju. Jego elementy spotkamy w wielu miejscach – budownictwie, gospodarce, rzemiośle, stroju, zwyczajach. Wśród mieszkańców terenów górskich, czyli Górali, wciąż możemy spotkać używanie gwary, a także praktykowanie tańców i śpiewów. Górali w Polsce możemy podzielić na górali polskich, do których zaliczamy m.in. górali żywieckich, babiogórskich (Orawianie), podhalańskich i pienińskich oraz górali ruskich. Różnice pomiędzy poszczególnymi grupami dotyczą między innymi strojów i gwary.

Gwara góralska zalicza się do dialektu małopolskiego. Miała na nią wpływ kolonizacja wołoska, izolacja od dużych ośrodków w Polsce centralnej, a także sąsiedztwo języka słowackiego.

Wśród kultywowanej wciąż tradycji znajdują się tańce góralskie. Swoje pochodzenie zawdzięczają zwyczajom wołoskich pasterzy. Góralskie tańce to przede wszystkim pokaz męskiej zręczności i siły. Chyba najbardziej znanym jest taniec zbójnicki. Obecna choreografia tego tańca ma charakter “popisowy”, przeznaczony do prezentowania na scenie, który odbiega od pierwotnej, ludowej wersji, gdzie duże znaczenie miała improwizacja.

Tańce i śpiew góralski są nieoderwanie związane z muzyką. Dawniej w kapelach góralskich grano na dudach, fujarkach i gęślach. Na początku XIX wieku w kapelach góralskich zaczęło występować czterech muzykantów, z których najważniejszy – pryma – grał na skrzypcach melodię prowadzącą.

Do wciąż żywej tradycji góralskiej zaliczamy także sztukę ludową. Składa się na nią rzeźbienie w drewnie, snycerka, hafty oraz kaletnictwo, a także malarstwo na szkle. W tym ostatnim dominowały motywy religijne oraz tematy zbójnickie. Obrazy ze świętymi były umieszczane w izbach i miały chronić dom i jego mieszkańców od nieszczęścia. Artystyczny charakter obrazów na szkle zaczął być doceniany na początku XX wieku.

Stereotypowy góral jest postrzegany jako osoba harda, odważna, dumna, zręczna, o wysokim poczuciu wolności.