Bałkańskie melodie - "Ederlezi"

“Ederlezi” to popularna tradycyjna pieśń ludowa mniejszości romskiej na Bałkanach.

Piosenka ma swoją nazwę od Ederlezi – wiosennego święta z okazji powrotu wiosny, świętowanego szczególnie przez Romów na Bałkanach i w innych miejscach na całym świecie. Ederlezi to romska nazwa bułgarskiego, macedońskiego i serbskiego święta świętego Jerzego. Obchodzi się 6 maja (około 40 dni po równonocy wiosennej). Różne nazwy na Bałkanach (Herdeljez, Erdelezi) są odmianami tureckiego Hıdırellez, święta sygnalizującego początek wiosny, występującego tego samego dnia.

Wersje

Piosenka została wydana na albumie Bijelo Dugme “Ćiribiribela” w 1988 roku pod tytułem “Đurđevdan” (Dzień Świętego Jerzego). Goran Bregović, lider Bijelo Dugme, napisał teksty w języku serbsko-chorwackim. Później powiedział, że celowo dodał dwa wiersze z albańskiej pieśni ludowej, sprzeciwiając się temu, że “Đurđevdan” jest czasem postrzegany jako pieśń nacjonalistyczna. Bregović nagrał także wersję z greckimi tekstami, zatytułowaną “Tou Ai Giorgi”, z greckim piosenkarzem Alkistisem Protopsaltim w 1991 roku. Greckie słowa przypisuje się Lina Nikolakopoulou. W końcu wraz z polską piosenkarką Kayah nagrał także wersję z polskimi tekstami, zatytułowaną “Nie ma, nie ma Ciebie”.

Turecka piosenkarka Sezen Aksu wydała piosenkę na albumie zatytułowanym Düğün ve Cenaze z tureckimi tekstami (“Hıdrellez “) w 1997 roku. Teksty zostały zaadaptowane przez Sezen Aksu i Pakize Barışta. Bośniacka wersja została wydana przez folk-punkową grupę muzyczną No Smoking Orchestra, na ich albumie z 2007 roku “Time of the Gypsies, Punk Opera”. Wersja beatbox / trip została wydana przez francuski zespół “Plume Tribu” na ich albumie “Le Chainon Manquant” w 2010 roku.

Ederlezi w kulturze popularnej

Wersja Gorana Bregovicia pod tytułem “Ederlezi (Scena Djurdjevdana Na Rijeci)” została wykorzystana w filmie Emira Kusturicy “Czas z Cyganów”, dzięki któremu piosenka stała się sławna. Wykonała ją macedońska wokalistka Vaska Jankovska, której wyjątkowy głos przyczynił się do jej sukcesu.

“Ederlezi (Scena Djurdjevdana Na Rijeci)” pojawił się także w filmie Borat, choć nie ma on związku z autentyczną muzyką Kazachstanu. Tekst w języku serbskim oznacza: “Scena Đurđevdana na rzece” – to opis sceny z filmu Đurđevdańskiego święta na rzece w filmie “Czas Cyganów”, w którym ta piosenka została użyta.